Vadeli İşlem Sözleşmesi ile Forward Sözleşme arasındaki fark nedir?
Vadeli işlem sözleşmeleri, kripto piyasasında aktif olarak kullanılır ve birçok yatırımcı bunlardan faydalanır. Vadeli işlem sözleşmeleri, türev ürünü olarak sayılırlar çünkü bunların değeri, belli bir dayanak varlığın fiyatı üstünden belirlenir. Dolayısıyla, Bitcoin için bir vadeli sözleşme aldığınızda bitcoin almış olmuyor, onun fiyatı hakkında spekülasyonda bulunmuş oluyorsunuz.
Vadeli işlem sözleşmeleri kavramı, forward sözleşmelerinden ortaya çıkmıştır. Forward sözleşmeleri, günümüzde de kullanılan, en eski finansal araçlardan biridir. Kökeni bundan yüzyıllar öncesine, çiftçilerin ve tüccarların, piyasadaki fiyat değişimlerine karşı kendilerini korumak (hedge) istediği dönemlere dayanıyor. İşletmeler günümüzde hedge almak için hala forward sözleşmelerini kullanıyor. Bu yazıda vadeli işlem sözleşmeleri ile forward sözleşmeler arasındaki farkları, bunların avantajlarını ve dezavantajlarını açıklayacağız.
Forward Sözleşmesi Nedir?
Forward sözleşmesi, bir varlığı gelecekteki bir tarihte, bugün üzerinde anlaşılan bir fiyattan satın almak için iki taraf arasında yapılan bir anlaşmadır. Örneğin, jet yakıtının bugünkü fiyatı galon başına 10 dolardır. Bir havayolu şirketi ve bir jet yakıtı şirketi, 6 ay sonra galon başına 11 $'dan belirli miktarda yakıt satın almak için bir forward sözleşmesi yapabilir.
Yukarıdaki senaryoda galon başına 10 dolar "spot fiyat", galon başına 11 dolar ise "forward fiyat"tır. Jet yakıtının fiyatı önümüzdeki altı ay içinde yükselebilir veya düşebilir. Eğer fiyat altı ay içinde 12 dolara çıkarsa, havayolu şirketi yakıtı galon başına 11 dolardan satın alarak indirimli bir fiyat elde edebilir. Fiyat galon başına 9 dolara düşerse, havayolu şirketi vadeli sözleşme koşullarını yerine getirmek için 10 dolar ödemek zorundadır. Şimdi, bu tür bir işlemin nasıl gerçekleştiğini inceyelim.
Forward Piyasası Nasıl Çalışır?
Forward piyasası, şartlara göre değişiklik gösterebilir. Herhangi iki taraf, birbiriyle bir forward sözleşmesi yapabilir. Takas etmek istedikleri dayanak varlık üzerinde anlaşabilirler. Fiyatlarını, uzlaşma tarihlerini veya sözleşmenin vadesini belirleyebilirler.
Forward piyasası tezgah üstü (OTC) olarak işlem görür. Bu, işlemlerin bir borsa platformunda değil, iki taraf arasında özel olarak yapıldığı anlamına gelir. Bu nedenle üçüncü bir tarafça düzenlenmezler. İki taraf, yasal olarak uygulanabilir olan sözleşmeye bağlıdır.
Forward sözleşmesinin avantajları
Forward sözleşmelerinin, kendini bir varlığın gelecekte yaşayabileceği fiyat dalgalanmalarına karşı korumak isteyen kişiler için birçok avantajı vardır.
İlk avantaj, iki tarafın bir sözleşmeye girmek için peşinat ödemek zorunda olmamasıdır.
İkinci avantajı ise özelleştirilebilir olmasıdır, yani katılımcılar işlem yapmak istedikleri dayanak varlığı ve sözleşmenin uzlaşma fiyatını belirleyebilirler.
Üçüncü avantajı ise sözleşmenin tezgah üstü gerçekleşmesidir. Bu da forward sözleşmelerine belli bir gizlilik katar.
Forward Sözleşmesinin dezavantajları
İlk dezavantaj, forward sözleşmelerinin sözleşmeye dahil olan taraflar bakımından bazı riskler taşımasıdır. Başka bir deyişle söylemek gerekirse, sözleşmeye giren taraflardan herhangi birisi, sözleşmenin yükümlülüklerini yerine getiremeyebilir.
İkinci dezavantaj ise forward sözleşmelerinin likiditesinin yüksek olmamasıdır. Bu sözleşmelere girmek isteyen alıcı ve satıcıların sayısı çok azdır. Dolayısıyla sözleşmeye dahil olan taraflar, daha sonra sözleşmeden çıkarken zorluk yaşayabilir.
Vadeli İşlem Sözleşmesi Nedir?
Vadeli işlem sözleşmesi, bir borsada işlem gören ve günlük olarak piyasaya sürülen standartlaştırılmış bir sözleşmedir. Yatırımcılar, dayanak varlığa karşı uzun (alış) veya kısa (satış) pozisyon açmak için vadeli işlem sözleşmelerini kullanabilir. Vadeli işlemler piyasasının nasıl işlediğini inceleyelim ve bunun tam olarak ne anlama geldiğine bakalım.
Vadeli İşlemler Piyasası Nasıl Çalışır?
Vadeli işlem sözleşmeleri standartlaştırılmıştır. Bu, dayanak varlığın, sözleşmenin büyüklüğünün, fiyatının ve uzlaşma tarihinin önceden belirlendiği anlamına gelir.
Vadeli işlem sözleşmeleri halka açık borsa platformlarında işlem görür. Bu onlara çok fazla likidite sağlar. Ancak, borsa platformlarındaki alıcı ve satıcılar vadeli işlem sözleşmeleriyle doğrudan birbirleriyle işlem yapmazlar. Bunun yerine, alıcılar ile satıcılar arasında aracı görevi gören takas odaları vardır.
Bir işlem gerçekleştiğinde, alıcı ve satıcı işlemlerini takas odasına gönderir. Takas odası her iki tarafın da bilgilerini doğrular ve ödemeleri kolaylaştırır. Bu, sözleşme şartlarına uyulacağını garantiler ve karşı taraftan doğabilecek riskleri ortadan kaldırır.
Takas odası, açılan her pozisyon için bazı teminat gereklilikleri koyar. Yatırımcıların, vadeli işlem sözleşmesinden kaynaklanabilecek kayıpları karşılamak için ödemesi gereken başlangıç ve sürdürme teminatları vardır. Vadeli işlem sözleşmesine giren tarafların, aldıkları pozisyonun değerine ve büyüklüğüne bağlı olacak şekilde sürdürmeleri gereken belli bir minimum bakiye vardır. Eğer bakiye bu miktarın altına düşerse, ilgili tarafa pozisyonunu sürdürmeye devam edebilmesi ve fonlarını artırması için bir teminat çağrısında bulunulur. Eğer teminat çağrısına yanıt vermezlerse pozisyonları otomatik olarak kapanır, sözleşme de iptal edilir.
Vadeli İşlem Sözleşmesi avantajları
Vadeli işlem sözleşmeleri, gelecekteki varlıkların fiyatını hedge etmek veya spekülasyon yapmak isteyen kişiler için birçok avantaja sahiptir.
İlk avantaj, sözleşmelerin standartlaştırılmış olmasıdır. Bu, dayanak varlık maliyetlerinin ve uzlaşma dönemlerinin kamuoyu tarafından kolayca görülebileceği anlamına gelir, bu da onları daha şeffaf hale getirir ve daha adil bir ticaret ortamı yaratır.
İkinci avantaj ise takas odalarının vadeli işlem sözleşmelerini kolaylaştırmasıdır. Bu, karşı taraftan kaynaklı riskleri ortadan kaldırır ve işlemlerin sözleşmede öngörülen vadeye göre yapılmasını sağlar.
Vadeli işlem sözleşmelerinin üçüncü avantajı ise yüksek likiditeye sahip olmalarıdır. Katılımcılar, işlerin farklı bir yöne gitmesi durumunda pozisyonlarından hızla çıkabilirler.
Vadeli İşlem Sözleşmesi dezavantajları
Vadeli işlem sözleşmelerinin ilk dezavantajı, ilgili maliyet ve ücretlerdir. Vadeli işlem sözleşmeleri pahalı olarak kabul edilir çünkü hesaplar arasındaki farkların günlük olarak kapatılması ek işlem ücretlerine neden olabilir.
İkinci dezavantaj ise özelleştirilebilir olmamalarıdır. Yatırımcılar borsa tarafından belirlenen dayanak varlıkların seçimi ile sınırlıdır. Ayrıca sözleşmenin boyutunu, fiyatını ve ücretlerini belirlemede söz sahibi değildirler.
Hangi sözleşme türü daha iyidir?
Özetle, vadeli işlem sözleşmeleri ile forward sözleşmeleri arasındaki iki temel fark şunlardır:
Vadeli işlem sözleşmeleri bir ticaret borsasında gerçekleşir. Fiyatı, boyutu ve dayanak varlığı borsa platformu belirler. Forward sözleşmeleri ise tezgah üzerinde gerçekleşir. Yani iki taraf arasındaki özel anlaşmalardır. İki taraf fiyat, büyüklük ve dayanak varlık üzerinde anlaşır.
Vadeli işlem sözleşmeleri pozisyon açmak için başlangıç ve sürdürme teminatları gerektirir. Takas odası, alıcılar ve satıcılar arasında günlük hesap mutabakatlarını kolaylaştırarak karşı taraf riskini hafifletir. Forward sözleşmeleri ise peşin para gerektirmez. İki taraf yalnızca sözleşmenin sonunda veya uzlaşma tarihinde para alışverişinde bulunur, bu nedenle karşı taraftan kaynaklı bazı riskler doğabilir.
SSS
Vadeli işlem piyasası ile forward piyasası arasındaki fark nedir?
Forward piyasası, tezgah üstünden (OTC) gerçekleşir. Özeldir ve yasal olarak düzenlenmemiştir. Vadeli işlemler piyasası, bir takas odası aracılığıyla alım satımları kolaylaştıran bir borsa platformunda gerçekleşir. ABD'de borsalar CFTC veya SEC tarafından düzenlenir.
Neden vadeli sözleşmeler yerine forward seçilmeli?
Yatırımcılar, vadeli işlem sözleşmesi yerine forward sözleşmesini tercih edebilirler, çünkü bu sözleşmeler daha ucuz bir türev türüdür. Eğer yatırımcı, belli bir emtianın kendisine teslim edilmesini istiyorsa, forward sözleşmeleri daha uygun bir finansal araçtır.
Forward sözleşmeleri ve opsiyonlar arasındaki fark nedir?
Forward ve opsiyonların her ikisi de riskten korunma veya spekülasyon amaçlı türevlerdir. Forward sözleşmeleri, yatırımcıları sözleşmenin şartlarını yerine getirmekle yükümlü kılar. Opsiyon sözleşmesi ise yatırımcıya sözleşme şartlarını yerine getirme seçeneği sunar.
