Merkezi borsa (CEX) nedir?
Geçtiğimiz birkaç yıl içinde, kripto para endüstrisi giderek daha popüler hale geldi. Bu endüstri inanılmaz derecede risklidir ve yatırımcıların bilinçli hareket etmesi gerekir. Fiyatlar aniden yükselebilir ve düşebilir. Bu yüksek risk seviyesi, birçok kişinin kriptodan uzak durmasının nedeni olmuştur, ancak aynı zamanda son yıllarda bu kadar çok yatırımcının alana girmesinin nedenlerinden biridir.
Bununla birlikte, kripto para ticareti yapmak için öncelikle bir kripto para borsasında bir hesaba ihtiyacınız vardır. Biri merkezi borsalar (CEX) ve diğeri merkeziyetsiz borsalar (DEX) olmak üzere iki tür ticaret platformu vardır. Bu kılavuzda öncelikle merkezi bir borsanın ne olduğunu ve nasıl çalıştığını açıklamaya odaklanılacak. Bununla birlikte, DEX'lerin ne olduğunu ve merkezi borsalardan nasıl farklı olduklarını açıklarken DEX'ler hakkında da bilgi vereceğiz.
Merkezi Borsa Nedir?
Merkezi bir kripto borsası ya da CEX, çevrim içi bir kripto para alım satım platformudur. Adından da anlaşılacağı gibi, bu tür bir ticaret platformu merkezileştirilmiştir. Bu, merkezi bir otorite tarafından - genellikle onu kuran şirket tarafından - işletildiği ve yönetildiği anlamına gelir. Merkezi borsalar, ortaya çıkan ilk kripto borsası türüdür.
CEX'ler ilk aşamalarda anonimdi ve kimliğinizi vermeden bunları kullanabiliyordunuz. Ancak, giderek daha fazla insan bu borsaları kullanmaya başladıkça, küresel finansal düzenleyiciler borsaların bu yönünden endişe duymaya başladı, bu yüzden şimdi bu durum değişti. Artık kullanıcılar işlem yapabilmek için kimliklerini doğrulamak zorundadır.
Merkezi borsalarda alım satım deneyiminizi geliştirmek için kullanabileceğiniz çeşitli işlem emirleri vardır. Limit emirleri, zararı durdur emirleri, stop-limit emirleri, marj ticareti ve kaldıraç ticareti kullanabilirsiniz. Çoğu borsa, varlıklarının çoğunu soğuk depoda tutar. Bu şekilde, varlıklar internete bağlı değildir ve çalınamazlar. Çalınabilecek tek fon, sıcak cüzdan olarak adlandırılan cüzdanlarda bulunan fonlardır.
Sıcak cüzdanlar, likiditeyi sağlamak için kullanılan varlıkları ve kullanıcıların varlıklarını temsil eder. Bu nedenle, işleminiz bittikten sonra her zaman paranızı çekmeniz önerilir. Varlıklarınız özel cüzdanınıza geri döndüğünde, çalınması çok daha zor hale gelir. Ancak, genel olarak konuşursak, CEX'ler fonlarınızı korumak için yürürlükte olan birçok güvenlik protokolü ile oldukça güvenlidir.
CEX Nasıl Çalışır?
Bir CEX'in kullanımı oldukça basittir ve geleneksel finansta kullanılan benzer kayıt uygulamalarını kullanır. Bir hesap açmanızı, kimliğinizi doğrulamanızı ve bir miktar para yatırmanızı gerektirir. Bu aşamalar tamamlandıktan sonra, işlem yapmaya başlayabilirsiniz. Bunu, daha sonra platformun sipariş defterinde saklanacak olan bir piyasa emri göndererek yapabilirsiniz. Alış emrinizle eşleşen satış emri göründüğünde, ikisi eşleşir ve bir işlem gerçekleştirilir.
Geleneksel finansta nasıl piyasa yapıcı ve piyasa alıcı ücreti varsa, kripto ticaretinde de işlem ücreti alınır. Hatta, işlem ücretleri merkezi borsaların birincil gelir kaynağıdır.
Merkezi Bir Borsa Hangi Hizmetleri Sunabilir?
Bir CEX, kripto ticareti söz konusu olduğunda birkaç temel rol oynar. Bunlar arasında emir eşleştirme, saklama ve takas karşı tarafı olarak hareket etme yer alır.
Emir eşleştirme daha önce kısaca açıklanmıştı. Esasen, kripto para birimi satın almak istediğinizde, bir satın alma emri gönderirsiniz. Kripto para satmak isterseniz, bir satış emri gönderirsiniz. Emirler emir defterinde saklanır ve burada bir eşleşme beklerler. Eğer birisi sizin satın aldığınız miktarı satmayı teklif ederse, sistem emirlerinizi eşleştirecektir. Borsa, sunduğu hizmet için işlem ücreti alır. Elbette, bu aynı zamanda borsanın kendisinden değil, başka bir traderdan satın aldığınız anlamına gelir. Borsa sadece bir aracı görevi görür.
Daha sonra, borsanın takas işlemlerinde de karşı taraf olarak bir rolü vardır. Bu rol, emirleri borsa ile eşleştirerek kullanıcıların gizliliğini/kimliğini korumaya yardımcı olur. Yukarıda belirtildiği gibi, kullanıcılar teknik olarak diğer kullanıcılardan kripto satın almaktadır. Ancak, kullanıcı kimliğini korumak için, işlem kullanıcının aksine borsaya karşı işaretlenir.
Son olarak, CEX'ler aynı zamanda hem nakit hem de kripto için bir emanetçi rolü oynar. Hesabınıza para yatırmanız gerektiğini söylediğimizde bundan da bahsetmiştik. Para yatırdığınızda, borsa tarafından güvende tutulur. Bu nedenle, onun gözetimindedir. Kripto satın aldıktan sonra, borsanın cüzdanının size ait kısmında saklanır. Özel bir cüzdana çekene kadar, bu coinler ve tokenlar da borsanın gözetimindedir.
Merkezi Borsaların Faydaları
Merkezi kripto borsaları birçok avantaja sahiptir, bu yüzden hala son derece popülerdirler. Örneğin, çok kullanıcı dostudurlar ki bu geçmişte pek doğru değildi. Merkezi borsalar daha popüler hale geldikten sonra, kullanıcı arayüzü basitleştirildi. Günümüzde kullanıcı arayüzü o kadar basittir ki ilk kez kripto kullanan biri bile bu arayüzde kolayca gezinebilir.
Borsalar ayrıca daha az deneyimli traderlar için çok önemli olan destek ve koruma da sunar. Kullanıcılar güvende ve korumalı olduklarını bilerek borsalarda işlem yapabilir, bu da dolandırılma olasılıklarının daha düşük olduğu anlamına gelir. Ayrıca, çoğunlukla, bir güvenlik ihlali meydana gelirse ve fonlar çalınırsa, borsaların kaybınızı karşılayacağını belirtmek gerekir.
Bunun dışında, bir CEX geniş bir ürün yelpazesi ve entegre hizmetler sunar, bu da her şeyin tek bir yerde olduğu anlamına gelir ve kullanıcıların varlıklarını yönetmelerini kolaylaştırır. Bazı platformlar staking, NFT pazarları, sonsuz gibi görünen bir likidite, launchpad'ler, P2P işlemleri ve daha fazlasını sunar.
Merkezi Borsaların Dezavantajları
Ne yazık ki, merkezi borsaların da birkaç dezavantajı vardır. Çoğu insan bu dezavantajları pek önemsemez ancak bunların farkında olmak önemlidir.
Örneğin, merkezi borsaların hala saldırıya açık olduğundan ve sonuç olarak fonlarınızın çalınabileceğinden bahsetmiştik. Bu platformlar güvenlik protokollerine büyük miktarlarda yatırım yapar, ancak bilgisayar korsanları bazen bunları ihlal etmenin bir yolunu bulur. Çoğu zaman, hacklenmelere yol açan şey sistemdeki bir arıza değil, insan hatasıdır. Yapabileceğiniz en iyi şey, işlem yapmayı bitirdikten sonra paranızı bir CEX'te tutmamaktır. Özel anahtarların yalnızca sizde olduğu özel bir cüzdana çekin. Soğuk depolama yöntemleri (çevrimdışı, donanım cüzdanları), dijital varlık saklamanın en güvenli yolu kabul edildiğinden, bu yöntemleri kullanmak daha iyidir.
Merkezi borsaların bir diğer dezavantajı da işlem ücretleridir. İster alım ister satım yapıyor olun, ödemeniz gereken işlem ücretleri vardır. Bunlar genellikle düşük olsa da, zaman içinde birikirler, bu yüzden onlara dikkat edin.
Muhtemelen en büyük dezavantajlardan biri, varlıklarınızın velayetini borsaya devretmektir. Kripto endüstrisinde bir söz vardır - anahtar yoksa coin de yoktur. Borsa özel anahtarlara sahip olduğundan, fonlarınıza istediği zaman el koyabilir veya dondurabilir. Bu da coin'ler üzerindeki sahipliğinizi sorgulanır hale getirir. Bir başkası, o parayı sadece bir düğmeye basarak alabiliyorsa, o para gerçekten sizin midir?
Merkezi Kripto Borsasına Alternatif Var mı?
Zaman içinde kripto endüstrisi, merkezi borsaların belirli yönlerinden giderek daha fazla rahatsız olmaya başladı. Merkezileştirmenin kendisi, kripto ve blok zincirinin temsil ettiği her şeye karşıdır. Bu nedenle, geliştiriciler alternatif bir yöntem geliştirmeye karar verdi - merkeziyetsiz bir borsa. İlk başta, bu girişimler çoğunlukla başarısız oldu ve ana sorun likidite eksikliğiydi.
DEX'ler çok sınırlı likiditeye sahipti, bu yüzden kimse onları kullanmak istemedi. Daha sonra, otomatik piyasa yapıcı (AMM) kavramı ortaya çıktı ve DEX'ler devrim yarattı. Günümüzde bu platformlar, kullanıcıların coin ve tokenlarını stake etmelerine olanak sağlamaktadır. Bunu yaparken, platform kullanabileceği bir likidite havuzu oluştururken, ödüller alırlar.
Merkeziyetsiz Borsa Nedir?
Merkeziyetsiz borsa, tek bir varlık tarafından yönetilmeyen bir kripto borsasıdır. Akıllı sözleşmeler kullanılarak oluşturulmuş otomatik bir platformdur ve topluluk ve algoritmalar tarafından yönetilir. Bu nedenle, bir DEX tamamen blok zincir teknolojisi üzerinde çalışır. Akıllı sözleşmeler emirleri yerine getirir, saklama hizmeti yoktur ve sonuç olarak güvenlik çok daha sıkıdır.
DEX'ler işlevsel hale geldiklerinden bu yana kripto ticaretinde bir kez daha devrim yaratmıştır. Kripto endüstrisini gerçek merkeziyetsizlik yoluna itmeye katkıda bulundular.
Merkeziyetsiz Borsa nasıl çalışır?
Merkeziyetsiz bir borsa, birçok yönden merkezi bir borsaya benzer şekilde çalışır. Ancak, onları farklı kılan bazı önemli farklılıklar da vardır. Örneğin, bir DEX'e para yatırmanız gerekmez ve emirleri eşleştirmek için emir defterleri kullanmazlar. Bunun yerine, otomatik bir piyasa yapıcı kullanırlar ve emirleri mevcut fon havuzundan gerçekleştirirler.
Diyelim ki Ethereum'un blok zinciri üzerinde çalışan bir kripto para birimiyle işlem yapmak istiyorsunuz. İlk olarak, Uniswap gibi Ethereum tabanlı bir DEX'e gitmeniz gerekir. Oraya gittiğinizde, çeşitli alım satım çiftleri göreceksiniz. Daha sonra kişisel cüzdanınızı borsaya bağlamanız ve siparişinizi göndermeniz gerekir. DEX, AMM'den gelen fonları kullanarak bunu yerine getirecek ve işleminiz tamamlanmış olacaktır. Tokenlar, para yatırma ve çekme işlemi gerekmeksizin doğrudan cüzdanınıza girecektir.
Kullanıcıların bir hesap oluşturması da gerekmez, bu da DEX'ler için giriş engellerini azaltır. DEX'lerle ilgili zaman zaman yaşanan likidite sıkıntıları gibi bazı sorunlar hala mevcuttur. Ayrıca kullanımları biraz daha karmaşıktır ve itibari para cinsinden ödeme kanallarını kullanmazlar, bu da itibari para birimleriyle varlık satın alamayacağınız anlamına gelir.
Hangisini Kullanmalıyım, DEX mi CEX mi?
Bu tamamen sizin vereceğiniz bir karardır. Hem CEX'lerin hem de DEX'lerin avantajları ve dezavantajları vardır. CEX'ler daha kullanışlı olabilirken, DEX'ler daha merkeziyetsizdir ve daha fazla özgürlük ve güvenlik sunar. Zaman içinde muhtemelen daha kullanışlı ve kullanımı daha kolay hale geleceklerdir, ancak şimdilik CEX'ler bu konuda hala üstünlüğe sahiptir.
SSS
CEX Ne Anlama Geliyor?
CEX, Merkezi Borsa'nın kısaltmasıdır. Bu, merkezi bir kuruluş tarafından sahip olunan ve işletilen bir kripto ticaret platformudur. CEX'ler daha fazla kolaylık sunar, ancak merkezileşmeleri kripto ruhuna uygun değildir.
CEX Örneği Nedir?
Merkezi borsalar kripto endüstrisinin her yerinde bulunabilir. Buna bir örnek, merkeziyetsiz bir versiyonu da olan OKX borsasıdır. OKX DEX son derece güvenli olarak kabul edilir.
Kriptoda CEX Nedir?
CEX, kripto endüstrisinde birbirinden farklı varlıkların bulunabileceği, merkezi bir kripto ticaret platformudur. CEX'lerde birden fazla blok zincirinden varlıklar bulunabilir, siparişler sipariş defterleri aracılığıyla eşleştirilir ve varlıklar soğuk depolarda güvende tutulur.
Kriptoda CEX ve DEX'in Anlamı Nedir?
CEX, Merkezi Borsa anlamına gelirken, DEX adında bir alternatif vardır. DEX, tamamen akıllı sözleşmeler kullanarak çalışan Merkeziyetsiz Borsa'nın kısaltmasıdır. Bir CEX bir şirket tarafından işletilirken, bir DEX'i sistem ve topluluğu işletir.
