Ethereum Virtual Machine (EVM) hakkında bilmeniz gereken her şey

Vitalik Buterin, Ethereum’u geliştirdiği dönemlerde blok zinciri teknolojisinin sınırlarını zorlamak istedi. İlhamını Bitcoin’den almıştı ama bu teknolojinin, işlem yapmak dışında başka amaçlarla da kullanılması gerektiğini düşünüyordu. Sonuç olarak da Ethereum blok zinciri ağını kurdu. Ethereum, Bitcoin’deki tüm özelliklere sahiptir. Burada eşten-eşe işlem yapılabilir ve işlemler, sonradan değiştirilemeyecek, merkeziyetsiz bir şekilde saklanır. Bitcoin’de yapılamayacak bazı şeyleri yapmak için de kullanılabilir. Örneğin, akıllı sözleşme kullanılabilir.

Peki bir blok zincirinde nasıl akıllı sözleşme çalıştırılabilir? Ethereum özelinde bakarsak bu sorunun yanıtı Ethereum Virtual Machine’dir (EVM). Ethereum ağının omurgasını EVM oluşturur. Bu yazıda EVM’nin ne olduğundan, nasıl çalıştığından, faydalarından ve kullanım alanlarından bahsedeceğiz. Ancak başlamadan önce, akıllı sözleşmelerle ilgili hafızamızı tazeleyelim.

Akıllı sözleşmeler nedir?

Akıllı sözleşmeler, bir blockchain ağı üzerinde otonom olarak çalışan bilgisayar programları ya da uygulamalarıdır. Geliştiricilerin belirli talimatları yerine getirmek üzere dağıttıkları veri kodlarından oluşurlar. Kullanıcılar, programlandıkları gibi çalıştıkları için akıllı sözleşmeleri kontrol etmez.

Ethereum ağı, akıllı sözleşmeleri uygulamaya koyan ilk blok zinciridir. Sonuç olarak, günümüzde milyonlarca akıllı sözleşme kodlanmış ve Ethereum blok zincirinde yer almıştır. EVM, bu başarının elde edilmesinde hayati bir rol oynamıştır.

Ethereum Sanal Makinesi (EVM) nedir?

EVM, içinde bulunduğu protokolün tam kalbinde yer alır. Adından da anlaşılacağı üzere EVM, Ethereum ağına güç veren bir sanal makine veya dijital yazılımdır. Sanal makine yazılımı, çeşitli programlar yürütebilir, veri depolayabilir, ağlara bağlanabilir ve diğer hesaplama görevlerini yerine getirebilir. Ayrıca akıllı sözleşmelerin kod yürütmesinden ve dağıtımından da sorumludur.

Nasıl çalışıyor

Ethereum’da eşten-eşe işlemlerin ötesinde şeyler de yapılabildiği için, protokolde karmaşık bir hesaplama sisteminin kullanılması gerekiyor. Ethereum geliştiricileri bu nedenle ağa dağıtılmış bir defterden ziyade bir “sonsuz durum makinesi” (unbounded state machine) olarak bakıyor. Bu da EVM’nin tam olarak nasıl çalıştığını kısaca açıklıyor. Ethereum ağı dolayısıyla iki durumdan oluşmaktadır: dünya durumu ve makine durumu.

Dünya durumu

Dünya durumu, Ethereum'un hesap bakiyelerini ve akıllı sözleşmelerini depoladığı yerdir. Bitcoin defterine benzer şekilde, merkeziyetsiz, değişmez ve çevrim içi olarak herkes tarafından erişilebilirdir. EVM, bir işlemi her tamamladığında bu katmanı günceller. Bu, bir blok gezgini olan herkesin Ethereum blok zincirini görüntüleyebileceği ve aynı verileri gerçek zamanlı olarak görebileceği anlamına gelir.

Makine durumu

Makine durumu, EVM'nin işlemlerin adım adım işlenmesini gerçekleştirdiği yerdir. Ayrıca popüler olarak Ethereum geliştiricilerinin kullandığı sandbox olarak da adlandırılır. Ethereum ağı iki tür işlem gerçekleştirir. İlk tür "mesaj çağrısıdır" - yani bir hesap diğerine ETH tokenı aktardığı zamanlar. Bu senaryoda EVM, ETH tokenlerini bir cüzdan adresinden diğerine taşır. Bu da daha sonra dünya durumundaki işlemi günceller. Göndericiden, işlemin gönderilmesinde tamamlanan hesaplamalar için gaz ücreti alınır.

İkinci işlem türü "sözleşme oluşturma" olarak adlandırılır. Bu, bir geliştiricinin Ethereum üzerinde bir akıllı sözleşme yürütmek istediği zamanı ifade eder. Bu senaryoda, gönderici gaz ücretlerini sağlar ve bir ¨Akıllı Sözleşme bayt kodu¨ girer.

Solidity programlama dili

Ethereum’da akıllı sözleşme oluşturmak için en yaygın kullanılan bilgisayar dili Solidity'dir. Javascript gibi, insan kullanımına uygun, yüksek seviyeli bir dildir, ancak makineler bunu anlamaz. Bu nedenle, geliştiriciler Solidity'de bir akıllı sözleşme yazdıklarında, solc gibi bir Ethereum Virtual Machine derleyicisi kullanarak bunu makine diline veya bayt kodlarına çevirmeleri gerekir.

Akıllı sözleşmelerin yürütülmesi

EVM kodu yürüttükçe, gaz kaynağı yürütülen hesaplamaların gaz maliyetine göre azalır. Herhangi bir noktada, işlem tamamlanmadan önce gaz kaynağı sıfıra düşerse, EVM derhal durur. İşlemi bırakır ve dünya durumunda hiçbir değişiklik yapmaz. Ağ etkilenmez, ancak göndericinin ETH bakiyesi, kodu durdurma noktasına kadar yürütmek için kullanılan hesaplamaları ödemek için azalır. Bununla birlikte, yürütme başarıyla tamamlanırsa, EVM dünya durumunu makine durumu sürümüyle eşleşecek şekilde günceller.

Ethereum gaz ücretleri

Yukarıdan da görebileceğimiz gibi, gaz ücretleri Ethereum blok zincirindeki işlemlerin gerçekleştirilmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Ethereum Proof of Work (PoW) mutabakat mekanizmasını kullandığında, bir işlemin gerçekleşmesi donanım ve elektrik gerektiriyordu ve madenciler görevlerini yerine getirmek için teşviklere ihtiyaç duyuyordu. ETH token transferlerinin işlenmesi durumunda, gaz ücretleri havuzun tıkanıklığına bağlı olarak değişebiliyor.

Gaz ücretleri, akıllı sözleşmelerin çalışması sırasında ise daha farklı bir rol üstlenir. Yürütme noktasında, Akıllı Sözleşme bayt kodları ¨opcode¨ adı verilen daha küçük parçalara ayrılır. Opcode'lar “Operasyonel Kodlar”ın kısaltmasıdır ve EVM'nin hesaplama yapmak için kullandığı talimatlardır. Her bir işlem koduna bir gaz ücreti atanır - işlem kodu ne kadar karmaşıksa maliyet de o kadar yüksek olur. Bu adım, Ethereum blok zincirini kötü niyetli saldırılara karşı güvende tutmak için çok önemlidir. Örneğin, bir kullanıcı bir DDos saldırısı gerçekleştirirse, EVM akıllı sözleşmeyi makine durumunda yürütmeye devam edecektir. Her hesaplama için gaz ücreti talep edecek ve gönderenin gazı bittiğinde işlemi terk edecektir.

EVM'nin faydaları nelerdir?

Yukarıda açıklandığı gibi, EVM kötü niyetli faaliyetlerin ağa saldırmasını önler. Bu nedenle akıllı sözleşmelerin ve diğer otomatik hizmetlerin güvenli ve güvenilir bir platformda yürütülmesini sağlar.

Ethereum ağı en büyük kripto ekosistemine sahiptir. [Dapp oluşturma](/tr/learn/best-defi-dapps ve akıllı sözleşme geliştirme konusunda altın standarttır. Diğer birçok blok zinciri, Ethereum geliştiricilerinin uygulamalarını kodu değiştirmeden aktarmalarına olanak tanıyan yan zincirler oluşturmuştur.

EVM aynı zamanda merkeziyetsizdir, yani herkes Ethereum üzerinde izin almadan akıllı bir sözleşme oluşturabilir. Ayrıca, geliştiricilerin merkeziyetsiz hizmetler ve uygulamalar oluşturmasına ve dağıtmasına olanak tanır ve son zamanlarda büyük popülerlik kazanmıştır.

EVM kullanım örnekleri

Akıllı sözleşmeleri çalıştırabilen Ethereum Virtual Machine ile blok zinciri alanında birçok yeni buluş ortaya çıktı. İşte EVM için önde gelen beş kullanım alanı:

ERC-20 tokenleri

ERC-20 tokenları, önceden tanımlanmış veri yapıları kullanılarak akıllı sözleşmeler tarafından oluşturulur. Veri yapısı tokena bir isim vermekten, dağıtmaktan ve takip etmekten sorumludur. İlk coin arzlarının (ICO'lar) popüler olduğu 2017 yılında, ERC-20 tokenları kullanılarak birçok yeni kripto para piyasaya sürülmüştür. Günümüzde ERC-20 tokenlerinin en iyi kullanım alanı USDT gibi stablecoinlerdir.

Merkeziyetsiz Borsalar (DEX'ler)

Merkeziyetsiz borsalar (DEX'ler), kullanıcıların akıllı sözleşmeler kullanarak kripto almasına, satmasına veya ticaret yapmasına olanak tanır. Uniswap ve SushiSwap gibi borsalar da otomatik piyasa yapıcıları (AMM) uygulamalarını kullanarak kullanıcıların üçüncü taraf müdahalesi olmadan tokenların likidite havuzlarından yararlanmasına olanak tanır.

NFT'ler

Nitelikli Fikri Tapular (NFT'ler) blok zincirinde saklanan dijital sanat eserleridir. Sahipliği doğrularlar ve kopyalanamazlar. Blockchain meraklıları NFT koleksiyonları oluşturmak ve basmak için akıllı sözleşmeler kullanır. En pahalı NFT koleksiyonlarından bazıları Bored Ape Yacht Club (BAYC) ve Cryptopunks'tır. Kullanıcılar, NFT'lerini OpenSea gibi pazar yerlerinde devredebilir veya takas edebilir.

DeFi ile borç verme

Merkeziyetsiz finans (DeFi) alanında Borç Verme yani Lending terimi, kullanıcıların üçüncü bir taraf kullanmadan kripto para ödünç vermesine veya almasına olanak tanıyan platformları ifade eder. Ödünç alma ve verme protokollerini akıllı sözleşmeler yönetir. Krediler borç alanlara anında verilir ve borç verenler bazen günlük faiz alır.

Merkeziyetsiz Özerk Kuruluşlar

Merkeziyetsiz özerk bir kuruluş (DAO), merkezi bir otoriteye sahip olmayan ortak bir varlıktır. DAO'larda, bireysel üyeler proje ile ilgili yönetim kararlarını kolektif olarak alır. Bir DAO'nun kuralları çekirdek topluluk üyeleri tarafından belirlenir ve akıllı sözleşmeler aracılığıyla uygulanır.

EVM’nin kısıtlamaları

EVM'nin iki önemli kısıtlaması vardır. İlk olarak, kullanıcıların Solidity hakkında ön bilgiye ve kodlama becerilerine sahip olmalarını gerektirir. Birçok kişi kodlama konusunda yardıma ihtiyaç duymaktadır, bu da yeni kullanıcıların akıllı sözleşmeler oluşturmasını ve bunlarla etkileşime girmesini zorlaştırmaktadır.

İkinci sınırlaması ise, bir akıllı sözleşme oluştururken ya da bir Ethereum ağ uygulaması kurarken gaz ücretlerinin çok pahalı hale gelebilmesidir.

Hangi kriptolar EVM uyumludur?

EVM uyumlu blok zincirleri, yüksek gaz ücreti sorununu çözmek için basit bir çözümdür. Geliştiriciler, Ethereum ağının belirli bölümlerini ödünç almış ve kullanıcıların herhangi bir EVM ağı arasında varlıkları hızlı ve kolay bir şekilde taşımasını sağlayan DApp'ler oluşturmuştur. Bugün kullanımda olan en popüler blok zincirlerinin çoğu, esas olarak bu EVM uyumlu yaklaşımı izlemektedir:

• Binance Smart Chain
• Avalanche
• Fantom
• Cardano
• Polygon
• Tron

EVM'nin geleceği

Bitcoin'in temeline dayanan Vitalik Buterin'in vizyonu, herkesin sanal olarak erişebileceği merkeziyetsiz bir süper bilgisayar yaratmaktır. Ethereum Virtual Machine, bu vizyonun gerçeğe dönüştürülmesinde büyük bir rol oynamıştır. EVM, ortaya çıkışından bu yana çeşitli güncellemeler geçirdi ve gelişmeye ve iyileşmeye devam ediyor. Son dönemlerdeki büyük trendlerin akıllı sözleşme uygulamalarına dayandığı düşünülürse, bu teknolojinin nelere gebe olabileceğini düşünmek çok heyecan verici.

SSS

Kriptoda EVM nedir?

EVM, Ethereum Virtual Machine anlamına gelir. Ethereum ağının akıllı sözleşmeleri yürütmesini ve dağıtmasını sağlayan dijital bir yazılımdır.

Hangi kriptolar EVM kullanır?

Günümüzde kullanımda olan en popüler blok zincirlerinin birçoğu EVM uyumlu bu yaklaşımı takip etmektedir:

• Binance Smart Chain
• Avalanche
• Fantom
• Cardano
• Polygon
• Tron

Solana EVM tabanlı mı?

Hayır. Solana EVM ile uyumlu değildir. Kendi benzersiz altyapısını, geliştirici araç setlerini ve token standartlarını kullanır.

EVM'nin faydaları nelerdir?

• EVM, geliştiricilerin akıllı sözleşmeler oluşturmasına ve dağıtmasına olanak tanıyan, bilgisayar korsanlarından etkilenmeyen güvenli bir ortamdır.
• EVM, diğer teknolojiler ile uyumludur, yani geliştiriciler uygulamalarını bir satır kod değiştirmeden farklı blok zincirlerine kolayca ve hızlı bir şekilde aktarabilirler.
• EVM aynı zamanda merkeziyetsizdir. Herkesin izne ihtiyaç duymadan akıllı sözleşmeler oluşturmasına ve bunlarla etkileşime girmesine olanak tanır.