Ernest Cline’ın “Başlat (Ready Player One)” adlı romanında çarpıcı bir şekilde ele alınan, gerçeklik ve sanallık kavramlarının kusursuz bir şekilde iç içe geçtiği bir dünya hayal edin. Hikâye, bireylerin paralel bir gerçeklikle etkileşime girdiği, oluşturduğu ve temas kurduğu dijital dünyalar olan metaverse’lerin potansiyelini gözler önüne seren sanal bir âlemde görevlerin keşfedilmesi ve tamamlanmasına odaklanıyor.
Bu hikâyenin izinden giden metaverse’lerin gerçek dünyada ortaya çıkışı, kripto sektöründeki sayısız projenin de dikkatini çekiyor ve her biri gelişen dijital yenilikçilik ortamına kendine özgü bir anlatıyla katkıda bulunuyor.
Piyasa değerine göre en iyi metaverse coinlerini ele aldığımız makalemizde, bugün sanal deneyimlerin evrimine öncülük eden ve kripto para alanındaki olanakları yeniden şekillendiren varlıkları keşfedeceğiz.
Metaverse Nedir?
Metaverse, kullanıcıların birbirleriyle ve dijital dünyayla etkileşime girebilecekleri ortak bir alan oluşturmak üzere sosyal etkileşim, artırılmış gerçeklik (AR), sanal gerçeklik (VR) ve diğer etkileyici teknolojileri bir araya getiren sanal veya dijital bir evrendir. Aslında fiziksel dünyayla paralel olarak var olan ve kullanıcıların dijital içeriklerle etkileşime girmesine, sosyalleşmesine ve hatta iş yapmalarına olanak tanıyan kolektif bir sanal alandır.
Bir metaverse’de, bireyler genellikle kendilerini temsil eden avatarlar kullanırlar ve fiziksel dünyadaki gibi çevrede gezinebilir ve etkileşimde bulunabilirler. Metaverseler genellikle sanal ekonomiler, sanal gayrimenkuller ve çeşitli dijital eğlence biçimleri gibi ögeler içerir.
Metaverse kavramı ilk olarak Neal Stephenson’ın Parazit (Snow Crash) ve Cline’ın Başlat (Ready Player One) adlı romanları gibi dikkate değer örneklerle bilim kurgu alanında önem kazanmıştır. Son yıllarda teknolojideki gelişmeler ile sanal ve artırılmış gerçeklik deneyimlerinin giderek daha popüler hâle gelmesi, gerçek dünya metaverse fikrini gerçekliğe daha da yaklaştırdı.
1. Internet Computer (ICP)
Source: Internet Computer
Internet Computer Web3 hizmetlerinin ve uygulamalarının tamamen zincir üstünde çalışmasını sağlayan bir protokoldür. Kurumsal bulutlar, güvensiz köprüler ve yüksek maliyetli oracle’lara olan ihtiyacı ortadan kaldırarak, geliştiricilerin uygulamalar oluşturabildiği ve kullanıcıların bu uygulamalardan yararlanabildiği tamamen merkeziyetsiz bir platform sağlar. Internet Computer’ın “Reverse Gas Model (Ters Gas Modeli)” de merkeziyetsiz uygulamalar (dApp’ler) ile kullanıcı dostu, ücret gerektirmeyen etkileşimleri mümkün kılar.
Çok çeşitli dApp’leri ve veri saklama alanlarını barındıran yeni alt ağların düzenli olarak eklenmesiyle elde edilen ölçeklenebilirlik, dikkat çekici önemli bir özelliktir. Dahası Internet Computer çevre dostu blok zinciri işlemleriyle sürdürülebilirliği desteklemekte ve diğer blok zinciri platformlarına kıyasla karbon ayak izini önemli ölçüde azaltmaktadır.
Internet Computer, Web3 oyunlarının ve metaverse’lerin sorunsuz bir şekilde barındırılmasını ve oluşturulmasını kolaylaştırır. Bu, BOOM DAO’nun oyun ve oyun istemcisi geliştirmeye odaklı akıllı sözleşme altyapısını basitleştiren, ücretsiz ve açık kaynaklı oyun araçlarıyla da desteklenmektedir.
ICP token hem yönetişim hem de fayda tokeni işlevi görür. Token sahipleri, oylama ve öneriler yoluyla Internet Computer’ın gelişimine aktif olarak katılırlar. Aynı zamanda token, canister akıllı sözleşmelerinde hesaplama ve depolama döngüleri oluşturmak amacıyla yakılarak, ücret gerektirmeyen etkileşimlere olanak sağlar. Ayrıca SNS DAO’larının ortak mülkiyeti için merkeziyetsiz swap işlemlerini de destekler ki bu da onun, Internet Computer ekosistemindeki çeşitli akıllı sözleşme hizmetlerini destekleme ve demokratikleştirilmiş karar verme sürecini güçlendirmedeki çok yönlü rolüne işaret eder.
2. Render (RNDR)
Kaynak: The Render Network
Render, sanatçılara talep üzerine ölçeklenebilir GPU render (işleme) olanağı sağlayarak 3D içerik oluşturma alanını dönüştüren merkeziyetsiz bir GPU render platformudur. Bu blok zinciri tabanlı pazar yeri, küresel GPU hesaplama gücü arz ve talebini verimli bir şekilde düzenleyerek sanatçılara, geleneksel merkezî GPU bulutlarına kıyasla benzersiz hızlarda düşük maliyetli render imkânı sunar. Ağ; medya, artırılmış gerçeklik, karma gerçeklik, oyun, tıp ve sanal gerçeklik de dâhil olmak üzere çeşitli sektörlerde uygulama alanı bulmaktadır.
Bir ERC-20 fayda tokeni olan RNDR token, ağ içindeki ödemeler için kullanılır. Sanatçılar iş istasyonlarına kaydolup görevleri tamamladıkça RNDR tokenleri kazanır ve bunları render projeleri için harcarlar. RNDR, hakların korunması, kazanç elde edilmesi ve bireylerin güçlendirilmesi gibi konuları ele alarak merkeziyetsiz ekonomi ile içerik oluşturma alanında devrim yaratmayı amaçlamaktadır.
2023 yılında, topluluk daha hızlı işlemler ve daha düşük ücretler için Solana zincirine geçmeyi tercih ederken bu gelişme, 2 Kasım 2023’te kullanıcılara yükseltme seçeneği ile birlikte yeni bir SPL tokeni olan RENDER’ın kullanıma sunulmasıyla sonuçlandı.
3. Sandbox (SAND)
Kaynak: The Sandbox
Sandbox, Minecraft ve Roblox gibi oyunlara rakip olmayı hedefleyen blok zinciri tabanlı bir metaverse’dir. 2018 yılında kullanıma sunulan platform, değiştirilemez tokenler (NFT’ler) kullanarak merkeziyetsiz bir sanal oyun dünyasında küresel içerik oluşturuculara güç vermektedir. Platform küresel çapta sanatçıları, hikâye anlatıcılarını ve oyun geliştiricileri merkeziyetsiz bir sanal oyun dünyasında içerik oluşturmaları, yayımlamaları, bu içeriklere sahip olmaları ve bunlardan kazanç elde etmeleri için desteklemektedir. Oyun içi varlıkların gerçek mülkiyetinin NFT’ler aracılığıyla elde edilmesi, Sandbox’ı bir oyna kazan (P2E) oyununa dönüştürür.
Başlangıçta Ethereum (ETH) blok zinciri üzerinde oluşturulan Sandbox 2022 yılında, daha düşük gas ücretleriyle daha hızlı ve çevre dostu işlemler için 2. Katman Polygon blok zincirine geçiş yaptı. Öne çıkan özellikleri arasında 3D ögeler oluşturmak için bir voksel düzenleyici olan VoxEdit ile voksel tasarımlarının yüklenilebildiği, yayımlanabildiği ve satılabildiği pazar yeri yer almaktadır. Game Maker ise kullanıcıların kodlama yapmadan içerikler oluşturmalarına olanak tanımaktadır.
Sandbox’ın işleyişi, ekonomik sisteminin temelini oluşturan SAND ve LAND dâhil olmak üzere çeşitli tokenlere dayanır. Bir ERC-20 tokeni olan SAND, yönetişim, stake etme, platforma erişim ve işlemler için birincil fayda tokeni işlevi görür. ERC-721 standardını takip eden LAND tokenleri, The Sandbox içindeki sanal gayrimenkulleri temsil eder.
Önemli ortaklıkları arasında Atari, CryptoKitties, The Walking Dead ve hatta Snoop Dogg gibi ünlü isimlerle yapılan iş birlikleri yer almaktadır.
4. Axie Infinity (AXS)
Kaynak: Axie Infinity
Axie Infinity, oyuncuların Axie adı verilen sevimli ve benzersiz yaratıklara sahip olduğu sanal bir dünyadır. Bu Axie’ler koleksiyon ürünü olmanın ötesinde, oyunculara ait bir ekonominin temelini oluşturarak fiziksel al-sat kartlarına benzer işlemler yapılmasına olanak sağlamaktadır. Evren, çeşitli oyun deneyimleri yoluyla genişler. Oyuncular savaşlara katılarak, karakter yetiştirerek, nadir Axie’leri toplayarak ve daha fazlasını yaparak canlı bir dijital ekosisteme katkıda bulunurlar.
Sadece bir oyun olmanın ötesine geçen Axie Infinity oyna kazan mekanizmasının yanı sıra bir sosyal ağ ve bir getiri platformu işlevi görür. Oyuncular sadece oyunun keyfini çıkarmakla kalmaz, aynı zamanda gerçek parasal değeri olan değerli kaynaklar da kazanırlar.
Yerel tokeni olan AXS, işlemlerde, yönetişimde ve metaverse ekonomisine erişimde önemli bir rol oynamaktadır.
5. Decentraland (MANA)
Kaynak: Decentraland
Decentraland, sanal gayrimenkuller sunmasıyla tanınan bir VR platformudur. Kullanıcılar NFT’ler aracılığıyla sanal arazi edinebilir ve token kripto cüzdanlarında kaldığı sürece mülkiyet korunur. Kullanıcılar sanal alanları üzerinde tam kontrole sahip olurken oyun geliştirebilir, iş kurabilir, arazilerini başkalarına kiralayabilir ya da sanal etkinliklere ev sahipliği yapabilirler.
Decentraland’in ekosisteminin temelinde, yerel fayda tokeni olan MANA yer almaktadır. Hem dijital bir para birimi hem de bir yönetişim aracı işlevi gören MANA, işlemleri mümkün kılarken kullanıcılara da platformun kararlarını etkileme yetkisi vermektedir. Bir NFT olarak temsil edilen ve tamamlayıcı olan LAND ise kullanıcının sanal arazi sahipliğini ifade eder.
Sektördeki öncü metaverse’lerden biri olan Decentraland hem büyük ölçekte kullanılmış hem de popülerliğini korumayı başarmıştır. Avustralya Açık’ın, 2022 yılında platformu benimsemiş ve Decentraland’ın cezbedici ortamında etkinliklerinin dijital bir versiyonuna ev sahipliği yapmış olması da platformun çok yönlülüğünün bir kanıtıdır.
6. Illuvium (ILV)
Kaynak: Illuvium
Illuvium, etkileyici bir bilim kurgu dünyasında geçen, tamamen merkeziyetsiz bir RPG ve koleksiyon oyunları serisidir. Ethereum blok zincirinde dünyanın ilk Birlikte Çalışabilir Blok Zinciri Oyunu (IBG) evreni olarak öne çıkan birbirine bağlı oyunlar, varlıkların birçok farklı şekilde kullanılmasına olanak tanıyarak benzersiz bir blok zinciri oyun deneyimi sunmaktadır.
Ethereum cüzdanlarında güvenli depolama için blok zinciri teknolojisinden yararlanan Illuvium, oyunculara oyun içi varlıkların gerçek sahipliğini sunar. Illuvium’un pazar yeri olan IlluviDex, Immutable X ile entegrasyonu sayesinde gas ücreti olmadan anlık, eşler arası al-sat işlemlerine olanak verir. Illuvium DAO, benzersiz bir oyun deneyimi sunmaya kendini adamış olan küresel çaptaki katkıda bulunanlar ve token sahiplerinden oluşan bir topluluğu bir araya getirmektedir.
Yerel tokeni ILV çift amaçlı bir varlık olup hem merkeziyetsiz etki için bir yönetişim tokeni olarak hem de Illuvium ekosistemi içinde fayda sağlayan, alınıp satılabilen bir token olarak işlev görmektedir.
7. Enjin Coin (ENJ)
Kaynak: Enjin
Enjin, dijital alanda içerik oluşturucuları, geliştiricileri ve işletmeleri desteklemek için tasarlanmış bir blok zinciri platformu ve ekosistemidir. Oyun alanında köklü bir geçmişe sahip olan Enjin, kapsamlı bir araç, hizmet ve teknoloji yelpazesi sunan çok yönlü bir Web3 geliştirme platformuna dönüşmüştür. Platformun merkezinde; dijital varlıklar, NFT’ler ve dApp’ler için tasarlanmış Enjin Blok Zinciri yer almaktadır.
Oyun alanının yanı sıra, Enjin sanat, müzik ve koleksiyon gibi çeşitli sektörlerde de faaliyet göstermektedir. Enjin Platformu, NFT.io, Enjin Cüzdanı ve SDK’ları (Yazılım Geliştirme Kitleri) da kapsayan çok yönlü bir araç seti ile desteklenen geliştiriciler, geniş metaverse içinde yeni ve özgün uygulamaları keşfedebilmektedir.
Enjin ekosistemine güç veren yerel token ENJ hem bir yönetişim tokeni hem de bir fayda tokeni işlevi görmektedir. Kullanıcılar, yönetişim önerileri aracılığıyla ekosistemin geleceğinin şekillendirilmesine aktif olarak katılırlar. Ayrıca ENJ, işlem ücretlerini ödemek, NFT mint etmeyi kolaylaştırmak ve NFT pazarı NFT.io’da al-sat işlemlerinde birincil varlık olarak kullanılmaktadır.
8. Magic (MAGIC)
Kaynak: Treasure
Metaverse ortamında dönüştürücü bir güç olarak öne çıkan Treasure, merkeziyetsiz bir oyun merkezidir. “Merkeziyetsiz oyunların Nintendo’su” olarak tanınan Treasure, farklı oyunları, toplulukları ve altyapıları sorunsuz bir şekilde birbirine bağlamaktadır. Topluluk odaklı deneyimlere ve ortak altyapıya önem veren platform, oluşturucuları ve geliştiricileri destekleyerek iş birliğine dayalı yenilikçiliği teşvik etmektedir.
Treasure’ın etkisini ortaya koyan veriler de platformun Arbitrum ağındaki oyun ve NFT ekosisteminde en üst sıralarda yer aldığını göstermektedir. Ekosisteminde 15’ten fazla oyunun bulunması ise giderek daha fazla benimsendiğinin bir göstergesidir.
Treasure, geniş Treasure ekosistemi içinde ekonomik işlemlerin, yönetişimin ve birbirine bağlanabilirliğin iyileştirilmesinde önemli bir rol oynayan yerel tokeni MAGIC ile desteklenmektedir.
9. Floki (FLOKI)
Kaynak: Floki
“Halkın kriptosu” olarak da anılan Floki, bir meme coin olmaktan çıkıp bugün bir 3D NFT metaverse’ü, DeFi kullanım alanları, bir kripto eğitim platformu ve bir ürün mağazasını da içeren çok yönlü bir Web3 ekosistemine dönüşmüştür.
Floki ekosisteminin merkezinde, oyna kazan mekanizmasına sahip bir NFT metaverse oyunu olan Valhalla yer almaktadır. Valhalla’da oyuncular sıraya dayalı savaşlarda mücadele edebilir, maceralara çıkabilir ve çeşitli etkinliklere katılabilirler. Oyun, kullanıcılara FLOKI tokenleri biriktirme ve oyun içi NFT’ler edinme fırsatı da sunarak sunduğu interaktif ve ödüllendirici oyun deneyimini daha da iyileştirmektedir.
FLOKI token, bu ekosistemde fayda tokeni işlevi görerek işlemlerde ve yönetişim süreçlerinde önemli bir rol oynamanın yanı sıra belirlenen pazar yerlerinde al-sat işlemlerinde birincil varlık olarak kullanılmaktadır.
10. OriginTrail (TRAC)
Kaynak: OriginTrail
OriginTrail, güvenilir AI-ready Knowledge Assets (Yapay Zekâya Hazır Bilgi Varlıkları) aracılığıyla sürdürülebilir bir küresel ekonomi oluşturmayı amaçlayan sağlam bir ekosistemdir. Merkeziyetsiz Bilgi Grafiği (DKG) ve OriginTrail Parachain ile desteklenen platform, küresel ölçekte yapay zekaya dayalı anlamsal arama özellikleri sunmaktadır.
OriginTrail’in yapay zekâ destekli altyapısının etki alanı; tedarik zincirleri, yapı, sağlık ve metaverse gibi çok çeşitli sektörleri kapsamaktadır. Bu güvenilir bilgi temelinin yapı taşları olan Bilgi Varlıkları, OriginTrail DKG’de bulunan bağımsız ve yapılandırılmış bilgi parçalarıdır. İşletmeler bu Bilgi Varlıklarını oluşturabilir, yönetebilir ve keşfederek, giderek daha bağlantılı bir hâl alan bir dünyada güvenilir ve doğrulanmış bir bilgi kaynağı temin edebilirler.
OriginTrail’in yerel tokeni TRAC, aynı zamanda DKG’ye güç veren fayda tokenidir. TRAC, protokol davranışlarını teşvik etmek ve ağ üzerinde veri yayımlamak gibi işlemleri desteklemek için kullanılır. OriginTrail ekosisteminin temelini oluşturan TRAC, güvenli ve güvenilir bilgi alışverişinin sağlanmasına yardımcı olur.
Sonuç
Merkeziyetsiz oyun merkezleri ve sanal gayrimenkul platformlarından Web3 oyun geliştirme araçlarına kadar her bir metaverse projesi, gelişen ortamda önemli roller oynuyorlar. Makalemizde ele aldığımız, meta dijital deneyimlerin sonraki aşamasıyla gerçekliği bir araya getiren bu önde gelen kripto projeleri, yenilikçilik ve yaratıcılıklarıyla gelişime yön veriyorlar.
