Bitcoin, 2008 yılında Satoshi Nakamoto takma adıyla bilinen ancak gerçek kimliği belli olmayan bir kişi veya grup tarafından çıkarılmıştır. Bir kripto para ve merkeziyetsiz ödeme sistemi olan Bitcoin, devletlerin veya merkezi denetim kurumlarından bağımsız bir ekosistem içinde çalışır.
Birçok kişi tarafından kripto paraların atası olarak görülen Bitcoin, kripto sektörünün şekillenmesinde de önemli bir rol oynamıştır. Sağlam bir temel atmakla kalmayıp kısa sürede başka birçok kripto paranın çıkmasına da olanak tanımıştır. Genel olarak kripto ekosisteminin büyüyüp evrilme sürecinde Bitcoin’in etkisi önemli paya sahiptir.
Dünyanın ilk Bitcoin’inin çıktığı 2009 yılı, dönüşüm çağının başlangıcı oldu. Satoshi Nakamoto yaklaşık bir milyon Bitcoin kazdıktan sonra 2010’da gizemli bir şekilde ortadan kayboldu. Nakamoto, ağ uyarı anahtarını ve kod deposunun kontrolünü Gavin Andresen’e teslim etti. Andresen daha sonra Bitcoin ağının geliştirilmesi ve tanıtılması amacıyla kurulmuş kar amacı gütmeyen Bitcoin Vakfı’nda baş yazılım geliştirici olmuştur.
Bitcoin’in güvenlik için kullandığı İş Kanıtı (PoW) mekanizmasında işlemler bir node ağı tarafından doğrulanıp blok zinciri adındaki herkese açık bir dağıtık deftere kaydedilir.
İlk çıkan kripto para olarak Bitcoin hep diğer kripto varlıklardan yüksek bir fiyata sahip olmuştur. Ethereum (ETH) ve Tether’ın (USDT) üzerinde olan piyasa değeriyle bu konuda ilk sıradadır. Bitcoin ayrıca blok zinciri teknolojisinin popülerleşmesinde önemli bir rol oynayarak kripto paraların geçirdiği evrime ve yeni uygulama alanlarına yayılmasına katkıda bulunmuştur.
Bitcoin nasıl çalışır?
Bitcoin, tüm Bitcoin işlemlerinin kaydedildiği şeffaf bir defter olan blok zinciri üzerinde çalışır. Yeni işlemler gerçekleştiğinde “tamamlanan” bloklar blok zincirine eklenir ve zincir uzar.
Her blok kendinden önceki bloğun kriptografik karması (hash), zaman damgası ve işlem verilerinden oluşur. Bitcoin node’ları, coinlerin sahtekarlık yöntemleriyle birden çok işlemde tekrar tekrar kullanılmasını önlemek amacıyla blok zincirini kullanarak geçerli işlemleri tespit eder.
Bitcoin ağının sahiplik ve yönetişim yapısı merkeziyetsiz olduğundan değişiklikler ve yükseltme işlemleri tek bir kişi veya kurumun keyfine bağlı değildir. Üstelik Bitcoin’in açık kaynak yazılımı, bu konuyla ilgilenen herkesin yeni fikirler veya alternatif sürümler önermesine olanak tanır.
Bitcoin madenciliği nedir?
Yoğun hesaplama gücü gerektiren işlemler aracılığıyla yeni Bitcoin üretmeye Bitcoin madenciliği denir. Blok zincirindeki işlemleri doğrulayıp kaydeden madenciler, bunun için ödül olarak Bitcoin kazanır.
Madenciler özel yazılımlardan yararlanarak matematik problemlerini çözer ve belirli sayıda Bitcoin kazanır. Bu sistem madenciliği teşvik etmenin yanı sıra yeni Bitcoin’lerin oluşturulması konusunda adil ve öngörülebilir bir mekanizma sunar.
Zamanla Bitcoin blok zincirine blok eklenme oranı değiştirileceğinden her bir blok için verilen Bitcoin sayısı da düşmektedir. Şu anda madenciler başarıyla kazdıkları her blok için 6,25 Bitcoin ödül almaktadır.
Bitcoin enerji tüketimi
Blok zincirindeki işlemlerin doğrulanıp kaydedilmesinden sorumlu bilgisayarların hesaplama gereksinimleri nedeniyle Bitcoin ağı ciddi miktarda enerji tüketir. Bitcoin kullanıcı sayısındaki artış ve ağa daha fazla madencinin katılmasıyla birlikte Bitcoin ağının enerji talebi de artacaktır.
Bu enerji tüketiminin sürdürülebilirliği ve çevre üzerindeki potansiyel etkisi konusunda çeşitli eleştiriler dillendirilmiştir. Bununla birlikte, madenciler güneş veya rüzgar enerjisi gibi alternatif enerji kaynaklarına yönelerek bu endişeleri hafifletme potansiyeline sahiptir. Üstelik uzmanlar Bitcoin ağının zamanla gelişip olgunlaştıkça enerji açısından daha verimli olabileceğini ileri sürüyor.
Bitcoin Vakfı nedir?
Bitcoin Vakfı kar amacı gütmeyen bir kurumdur ve Bitcoin’in yanı sıra blok zinciri teknolojisini yaygınlaştırmayı ve tanıtmayı hedefler. 2012’de kurulan vakfın birincil hedefleri Bitcoin kriptografik para biriminin standartlaştırılması, korunması ve küresel olarak benimsenmesidir.
Vakfı borsalar, cüzdanlar, ödeme işleyiciler ve yazılım geliştiriciler dahil olmak üzere Bitcoin sektöründeki çeşitli kurum ve şahıslar desteklemektedir. Ayrıca belirlediği misyona hizmet ettiğini düşündüğü projelere fon sağlar.
Bitcoin Vakfı dört ana prensip üzerine kuruludur: kullanıcıların gizliliğine ve güvenliğine öncelik verme, finansal kapsayıcılık politikası izleme, teknik standartları ve yenilikleri destekleme, mevcut kaynakları bilinçli bir şekilde yönetme.
BTC fiyatı ve token ekonomisi
Bitcoin’e olan talep üç ana faktöre bağlıdır: birikim aracı olarak kullanılması, portföylerde kıymetli varlık olarak yer alması ve ödeme sistemi olarak kullanılması.
Bitcoin’i farklı kılan bir özellik de maksimum arzı 21 milyon tokenle sınırlı olduğu için deflasyonist bir varlık olmasıdır. Merkez bankaları tarafından basılan itibari para birimlerinin aksine Bitcoin arzı sabit olduğundan, altın gibi nadir varlıklara benzetilebilir.
Zaman içinde piyasadaki Bitcoin’lerin tahminen %20’sinin kaybolduğu düşünülmektedir. Kullanıcıların özel anahtarlarını kaybetmesi, şifrelerini unutması ya da hesap bilgilerini kimseye vermeden vefat etmesi gibi faktörler Bitcoin’lerin kaybolmasına, bunun sonucunda da dolaşımdaki arzın düşmesine neden olur. Bu da Bitcoin’in değerleneceği yönünde potansiyel bir sinyal olarak okunabilir.
Bitcoin yarılanması nedir?
Bitcoin’in kaynak kodu, blok üretim ödüllerinin zamanla azaldığı akıllı bir tasarıma sahiptir. Bu tasarım gereği, blok ekleyen madencilere verilen ödüller yaklaşık 210.000 blokta veya dört yılda bir yarıya düşer. Bu olaya Bitcoin yarılanması denir. Bu metnin yazıldığı tarih itibarıyla Kasım 2012, Temmuz 2016 ve Mayıs 2020 tarihlerinde üç Bitcoin yarılanması gerçekleşmiştir. Bir sonraki Bitcoin yarılanmasının Nisan 2024’te gerçekleşmesi beklenmektedir.
Bu yarılanmaların amacı, dolaşıma giren BTC miktarını kademeli olarak azaltmaktır. Toplam arzın 21 milyonla sınırlı olacağı da göz önünde bulundurulursa bu kontrollü arz darlığı BTC’nin değerini olumlu etkileyecektir.
21 milyon BTC’nin tamamı mint edilip dağıtıldıktan sonra yeni BTC ödülleri de sona erecektir. Bu tarihten itibaren madencilerin tek gelir kaynağı işlem ücretleri olacaktır.
Şu anda blok ödülü 6,25 BTC’dir. 2024’te gerçekleşecek bir sonraki Bitcoin Yarılanmasında ödül 3,125 BTC’ye düşecektir.
Kurucular hakkında
Bitcoin, Satoshi Nakamoto takma adıyla bilinen bir kişi veya ekip tarafından geliştirilmiştir. 31 Ekim 2008’de Satoshi tarafından “Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi” başlıklı çok ses getiren Bitcoin teknik dokümanını yayınladı. Bu tarihlerde dünyanın küresel bir ekonomik krizle boğuştuğunu, daha altı hafta önce iflas eden Lehman Brothers ile ilgili yankıların henüz dinmediğini hatırlatmakta fayda var. Satoshi’nin kritik bir dönüm noktasında imdadımıza yetişen vizyonu, dijital para çağının kapılarını aralayarak finans dünyasında kalıcı devrimlere imza attı.
Satoshi 3 Ocak 2009’da Bitcoin’in Genesis bloğunu kazarak hiçbir devlete veya kuruma bağlı olmadan çalışan dünyanın ilk merkeziyetsiz dijital parasını yaratmış oldu. İlk çıktığında Bitcoin 0 $ değerindeydi ve kullanıcılar kendi bilgisayarlarıyla kolayca BTC kazabiliyordu.
Sonraki süreçte Satoshi tarafından Bitcoin’in uyarı anahtarı ve kod deposunun kontrolü Gavin Andresen’e teslim edildi. Andresen daha sonra Bitcoin Vakfı’nda baş yazılım geliştirici rolünü üstlendi. Bitcoin’in Github deposuna katkıda bulunanlar listesinde Jonas Schnelli, Gavin Andresen, Marco Falke ve Wladimir van der Laan gibi tanınan isimler dahil olmak üzere 750’den fazla kişi yer almaktadır.
Bitcoin’le ilgili öne çıkanlar
El Salvador’un Bitcoin’e geçmesi
El Salvador’un 2021’de Bitcoin’i resmi para birimi kabul ederek dünyada bir ilki gerçekleştirmesi önemli bir kilometre taşıydı.
Miami’de düzenlenen Bitcoin 2021 Konferansı’nda ülkesinin planını duyuran Başkan Nayib Bukele, Bitcoin’in ülke ekonomisine yapabileceği potansiyel katkıya dikkat çekti. Bukele, Bitcoin’e geçilmesiyle havale ücretlerinden yıllık 400 milyon $ tasarruf sağlanabileceğini, bunun sonucunda daha büyük fon transferlerinin mümkün olacağını vurguladı.
Yeni kanun uyarınca El Salvador’daki tüm işyerleri Bitcoin ile ödeme kabul etmek zorunda. Bu karar doğrultusunda El Salvador hükümeti, BTC-dolar dönüşümlerini kolaylaştırmak amacıyla bir varlık fonuna 150 milyon $ tahsis etti. Hükümet ayrıca El Salvador’da halk dilinde “hoş” anlamına gelen Chivo adlı bir dijital cüzdan çıkardı ve vatandaşların cüzdanı indirmesi için 30 $ değerinde Bitcoin teşvik ödülleri dağıttı.
Erişilebilirlik açısından, El Salvador vatandaşları 50 noktadaki 200’den fazla ATM’den fonlarını nakit olarak çekebiliyor. Bir diğer kayda değer nokta da El Salvador hükümetinin 400 Bitcoin’lik (alındığı sırada yaklaşık 21 milyon $) ciddi bir satın alım gerçekleştirmesidir.
Orta Afrika Cumhuriyeti’nin Bitcoin’e geçmesi
El Salvador’un ardından Orta Afrika Cumhuriyeti (CAR) de Nisan 2022’de Bitcoin’i resmi para birimi olarak kabul etti ve bunu yapan ilk Afrika ülkesi olma unvanını kazandı. Bu ilerleme hamlesiyle birlikte, ülkede kriptonun para birimi olarak tanınması da kalıcı hale geldi.
Ünlülerden rağbet
Bitcoin, kısmen ünlülerin gösterdiği yoğun ilgi, kısmen de olumlu piyasa koşullarının etkisiyle bireysel ve kurumsal alıcılar arasında hızla büyük bir popülerliğe ulaştı.
Bu güçlü isimler arasında Tesla’nın CEO’su olan teknoloji milyarderi Elon Musk’ın yanı sıra Twitter ve ödeme şirketi Square’in ortak kurucusu, Bitcoin’i açıktan destekleyen Jack Dorsey yer almaktadır. Dorsey çeşitli etkinliklerde Bitcoin’i aktif olarak tanıtmış, hatta Bitcoin’nin geliştirilmesini hedefleyen BTrust girişiminde Jay Z ile işbirliği yapmıştır.
Mark Cuban ve Snoop Dogg gibi başka ünlü isimler de Bitcoin’e olan desteğini açıklamıştır ve önemli miktarda BTC’ye sahip oldukları düşülmektedir.
Lightning Ağı
Lightning Labs tarafından geliştirilen Lightning Ağı, Bitcoin ağı üzerine inşa edilmiş bir Katman 2 çözümdür. Mart 2018’de Bitcoin’in ölçeklenebilirlik sorununu aşarak daha hızlı ve hesaplı işlem gerçekleştirmeyi mümkün kılma hedefiyle kullanıma sunuldu.
Bitcoin topluluğundaki bazı çevrelerin bir devrim olarak nitelediği Lightning Ağı hızlı işlem vaadini yerine getirerek taraftar toplamaya başlasa da maliyet ve güvenlik konusunda herhangi bir yenilik sunmadığı için geniş kitlelere ulaşması zaman almaktadır.
